Nazwa i pochodzenie grzybów enoki

Grzyby enoki, kiedyś znane tylko jako grzyby lecznicze, dziś są spożywane na niemal całym świecie. Używane od wieków w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej. Według źródeł historycznych były uprawiane już ok 900 roku. Możemy je spotkać pod różnymi nazwami. Enoki, enokitake, flamullina velutipes, złote grzyby, grzyby igłowe, zimówka aksamitna czy płomiennica zimowa, tą ostatnią nazwę nadał mu w 1987 r. polski mykolog Władysław Wojewoda.

Najbardziej popularne w Japonii, Chinach, Wietnamie i Korei. Wersja dziko rosnąca różni się od wersji hodowlanej wyglądem, ale jej walory smakowe i wartości odżywcze pozostają niemal takie same. Uprawiane enoki mają białą, długą i cienką nożkę oraz mały, okrągły kapelusz. Osiągają ok 5-10 cm wysokości i rosną w gęstych pęczkach. Grzyby dzikie są mniejsze, mają większy kapelusz i różnią się też kolorem, możemy spotkać je w barwach od pomarańczowej do brązowej. Inny kolor grzyba jest związany ze sposobem hodowli przemysłowej. Brak światła i obecność dwutlenku węgla powodują, że grzyby mają biały, śnieżny kolor.

 Źródło: flickr.com

 

Klasyfikacja biologiczna grzybów enoki

Domena	Eukarionty
Królestwo	Grzyby
Gromada	Podstawczaki
Klasa	Pieczarniaki
Rząd	Pieczarkowce
Rodzina	Obrzękowcowate
Rodzaj	Płomiennica

Charakterystyka grzybków enoki

Enoki rosną głównie na półkuli północnej, możemy je spotkać w Azji, Ameryce Północnej, Europie i oczywiście coraz częściej w Polsce. Występują na pniach i gałęziach różnych drzew liściastych. Porastają martwe oraz żywe drzewa, dlatego możemy zakwalfikować je jako pasożyty i saprotrofy.

Płomiennica zimowa jest odporna na niskie temperatury. Jej nazwa nawiązuje do tego, że rośnie głównie od października do grudnia. Podczas łagodniejszych zim okres ten przesuwa się nawet do marca.

Grzyby enoki cechują się wyjątkowym smakiem i apetycznym wyglądem. Ich smak jest łagodny, określany przez wielu jako owocowo-orzechowy. Mięsista struktura, chrupkość, jędrność, a przede wszystkim prostota przygotowania sprawiają, że złote grzyby są wartościowym i częstym wyborem w naszej kuchni.

 

 Źródło: flickr.com

 

Skład i wartości odżywcze enoki

Enoki są zaliczane do grzybów jadalnych jak i leczniczych. Zawdzięczają to wielu cennym składnikom odżywczych, w które są bogate i które także wpływają na ich pyszny smak. Należy pamiętać, że wartości odżywcze oraz dokładny skład płomiennicy zimowej jest zależny od podłoża i miejsca gdzie ten grzyb rośnie.

Wartość odżywcza grzybów enoki w 100g produktu:

• wartość energetyczna 36 kcal
• tłuszcz 0,3 g
• węglowodany 8 g, w tym błonnik 2,7 g
• białko 2,7 g
• woda 88,3 g

W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej enoki były stosowane do leczenia wielu chorób. Wykazują działanie antyoksydacyjne, regulują układ odpornościowy, działają przeciwzapalnie, poprawiają pamięć. Leczyło się nimi wysoki poziom cholesterolu, choroby układu trawiennego oraz zmiany skórne. Mimo swojej niskiej kaloryczności płomiennica zimowa jest skarbnicą cennych składników odżywczych. Możemy w niej znaleźć: 

• Polisacharydy (Beta Glukan, Chityny)
• Kwasy fenolowe
• Witaminy z grupy B
• Wapń, Żelazo, Potas, Selen, Magnez
• Glicynę, Leucynę, Metioninę, Kwas L-glutaminowy, Kwas Asparaginowy, L-alaninę, L-lizynę
• Błonnik (jego zawartość wzrasta podczas obróbki termicznej)
• Jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe

Dzisiaj Enoki przez wielu uznawane są jako nutraceutyki. Według definicji to środki spożywcze łączące w sobie wartości żywieniowe i cechy środków farmaceutycznych, które mogą zmniejszać nasilenie, zapobiegać, a nawet leczyć choroby.

 

 Źródło: flickr.com

 

Badania naukowe o grzybach enoki

Przez wieki nie istniały naukowe potwierdzenia zdrowotnego działania tych wyjątkowych grzybów, jednak rozwój medycyny i badań doprowadziły do udowadniania wielu tez. Badania naukowe nie obejmują już tylko określenia składu odżywczego grzybów, a także zagłębiają się w aktywność biologiczną i pokazują możliwe korzyści zdrowotne jej wszystkich składników. Izolowane składniki zawarte w grzybach (polisacharydy, białka, lipidy, fenole) odgrywają w naszym organizmie kluczowe role i działają wielopłaszczyznowo.

Enoki jako wsparcie w leczenie nowotworów

Najwięcej badań dotyczy wpływu składników odżywczych grzybów enoki na choroby nowotworowe. Badanie naukowe z 2009 roku dowiodło, że białko FVE wyekstraktowane z płomiennycy zimowej znacząco wydłużyło długość życia i zahamowało wielkość guza u myszy z wątrobiakiem. Doustne podawanie FVE (10  mg/kg) wykazywało aktywność przeciwnowotworową poprzez aktywację zarówno wrodzonej, jak i nabytej odporności.

Ekstrakt z grzybów enoki wypadł także obiecująco w badaniach na mysie komórki czerniaka, związane było to z mechanizmami leżącymi u podstaw biosyntezy melaniny.

Inne badanie dowiodło, że polisacharydy znajdujące się w grzybach enoki regulują funkcje odpornościowe myszy poprzez zwiększone wytwarzanie czynnika martwicy nowotworów. (1, 2, 3, 4, 5)

Enoki pomocne przy odtłuszczeniu wątroby

Wiele badań poświęcono również na zbadanie wpływu ekstraktów z enoki na układ sercowo-naczyniowy, poziom odtłuszczenia narządów wewnętrznych i właściwości przeciwutleniające.

Chitozan jest organizcznym związkiem chemicznym z grupy polisacharydów. Badanie sprzed 4 lat pokazuje wpływ chitozanu pozyskanego z grzybów enoki na masę ciała myszy oraz poziom jej cholesterolu. Stwierdzono (zależnie od dawki podawanego chitozanu) zahamowanie przyrostu masy ciała i wyraźną poprawę stężenia triglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL i HDL. Grupy kontrolne, które miały podawane chitozan wykazały mniejsze złogi tłuszczu w komórkach wątroby niż grupa kontrolna z dietą wysokotłuszczową, a masa wątroby została znacząco zmniejszona. 

Wyniki pokazują, że chitozan znajdujący się w płomiennicy zimowej działa hamująco na powiększenie wątroby spowodowane odkładaniem się tłuszczu i przywraca jej podstawowe funkcje. 

Grzyb enoki może być stosowany jako źródło przeciwutleniaczy, które wspomoże nas w walce z wolnymi rodniki. Związki fenolowe stanowią największą grupę składników fitochemicznych i związków fenolowych, które mogą hamować utlenianie LDL. Wyniki wskazują, że ekstrakty z płomiennicy zimowej mają zdolność chelatowania metali i mogą być dobrymi przeciwutleniaczami. (6, 7, 8,)

Grzyby Enoki na poprawę pamięci

Kolejne badanie pokazuje, że polisacharydy z grzybów enoki mają korzystny wpływ na zdolności uczenia się i zapamiętywania, jednak działanie tych mechanizmów nie jest jeszcze wystarczająco poznane. W badaniu wykorzystano labirynt wodny Morrisa i analizy biochemiczne mózgu szczura do oceny wpływu polisacharydów na zaburzenia uczenia się i pamięci. Wyniki sugerują, że ekstrakt z enoki znacznie zmniejszył całkowitą odległość pływania szczurów w teście z ukrytą platformą oraz zwiększył liczbę przekraczania platformy i odległość pływania szczurów w teście sondy. Badania wykazały, że polisachardydy znacząco podnoszą aktywność dysmutazy ponadtlenkowej, poziom neuroprzekaźników, a także zawartość acetycholiny. (9)

 Źródło: freepik.com

 

Zastosowanie i występowanie płomiennicy zimowej

Grzyby enoki możemy spożywać na różne sposoby. Są świetnym dodatkiem do sałatek, zup azjatyckich, sosów czy dań roślinnych. Ze względu na zawartość flammutoksyn (mogą zaburzać pracę serca) polecam jeść je po obróbce termicznej, która usuwa wspomniane wcześniej białka. Badania pokazują, że składniki aktywne znajdujące się w płomiennicy zimowej mają bardzo dobrą odporność na wysoką temperaturę, zamrażanie, tolerancję na kwasy i stabilność przy odwadnianiu. (10)

Dzięki temu grzyby możemy wrzucić do piekarnika lub podsmażyć. Aby zachowały swoją chrupkość wystarczy podgrzewać je tylko przez kilka minut, dlatego jako dodatek do dań dołączane są one na samym końcu. Przed spożyciem należy odkroić ok 1/3 łodygi, pozbywamy się w ten sposób ciemniejszych końców trzonków.

Na rynku możemy spotkać coraz więcej suplementów diety zawierających grzyby enoki. Występują zazwyczaj w wersji sproszkowanej, z której można także przyrządzać napary. Najpopularniejsze są jednak grzyby suszone oraz świeże. Świeże grzyby należy trzymać przez ok 3-5 dni w lodówce, w papierowej torbie/papierze. Enoki suszone mają oczywiście dłuższy termin spożycia, ale przed użyciem powinnyśmy moczyć je w wodzie przez ok 40-60 minut, dzięki temu grzyby wrócą do swojej pierwotnej struktury.

Skutki uboczne i bezpieczeństwo spożywania grzybków enoki

Tak jak wspomniałem wcześniej grzyby enoki powinnyśmy spożywać po krótkim podgrzaniu. Większość badań dowodzi, że przyjmowanie płomiennicy zimowej jest bezpieczne. Natrafiłem jednak na badania, które pokazują, że u dziesięcioletniej dziewczynki wystąpiła reakcja alergiczna po spożyciu zupy z dodatkiem enoki, a u myszy, które miały podawane 6-9 g ekstraktu na kilogram masy ciała (co jest bardzo dużą dawką) zauważono podwyższenie kinazy kreatynowej, ale przy tym obniżenie poziomu cholesterolu, co jest akurat w większości przypadków dobrą wiadomością. (11, 12, 13)

Niestety tak jak w przypadku innych grzybów witalnych tak i enoki nie były badane wśród kobiet w ciąży i karmiących.

Moja opinia o grzybach enoki

Hipokrates mawiał, że nasze pożywienie powinno być lekarstwem, a lekarstwo pożywieniem, zgadzam się z nim w 100%. Uważam, że jedzenie powinno przede wszystkim smakować, być naszym paliwem i dostarczać nam niezbędnych składników odżywczych, które pozwolą cieszyć się zdrowym i długim życiem. Płomiennica zimowa spełnia wszystkie kryteria!

Coraz większa ilość badań naukowych pozwala nam z optymizmem patrzeć w przyszłość. Póki co enoki znane są jako grzyb spożywany w kuchni, jednak myślę, że w kolejnych latach dowiemy się o jego potencjalnym zastosowaniu w leczeniu wielu chorób. (14)

Źródła:

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1567576909003567?via%3Dihub
2. https://www.dl.begellhouse.com/journals/708ae68d64b17c52,52f67ca6221cc3fa,54f0b743251c75b9.html
3. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2567.2009.03099.x
4. https://europepmc.org/article/med/19645242
5. https://www.worldscientific.com/doi/abs/10.1142/S0192415X10007750
6. https://www.jstage.jst.go.jp/article/jos/67/2/67_ess17159/_article
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25250317/
8. https://www.hindawi.com/journals/bmri/2014/352385/
9. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1756464615003862?via%3Dihub
10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18422333/
11. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32810815/
12. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29249758/
13. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29495884/
14. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fphar.2016.00474/full

Jeśli spodobał Ci się artykuł podziel się nim ze znajomymi oraz odwiedź ogrzybach.pl w innych miejscach. Znajdziesz nas na instagramie oraz facebook’u.

#ogrzybach – wszystkie grzybki w jednym miejscu!